Een baas die op televisie zegt dat een werknemer “geen knip voor de neus waard” is: het was deze week een opmerkelijk tv-fragment. Hoe ga je om met een werkgever die jou persoonlijk aanvalt?
De recentste mediarel van MAX-omroepbaas Jan Slagter is een sappige, zegt jurist Sven de Brouwer van Juristen Arbeidsrecht NL. Of inderdaad zo op tv de samenwerking beëindigd kan worden? Dat ligt eraan wat de arbeidsverhouding tussen twee mensen is, legt De Brouwer uit. Ons arbeidsrecht beschermt werknemers, maar dan moet het gaan om een contract voor onbepaalde tijd. “Dan is het wettelijk goed geregeld; je hebt ontslagbescherming en je baas kan jou niet op televisie ontslaan zonder geldige reden.”
Heeft iemand een contract voor bepaalde tijd, dan hoeft een werkgever geen uitleg te geven waarom hij het niet verlengt. “Een werkgever kan wel zeggen: op basis van jouw publieke uitspraken is het vertrouwen weg.”
Als er sprake is van een contract voor onbepaalde tijd, is het handig in gesprek te gaan over hoe je na zo’n gebeurtenis verdergaat. Een werkgever kan je contract niet ontbinden om zoiets. Er is namelijk vrijheid van meningsuiting. “Akyol schaadt de belangen van de omroep niet met zijn uitspraken. Hij noemt Omroep MAX niet eens”, zegt jurist De Brouwer.
Ruth de Heer is gz-psycholoog bij The Mental Move en heeft zich gespecialiseerd in psychologische veiligheid op de werkvloer. De leiding van een bedrijf mag voor de eigen waarden staan, legt zij uit. Daarin mogen leidinggevenden keuzes maken en werknemers aanspreken als die waarden botsen. De Heer: “Je moet er als werknemer op kunnen vertrouwen dat je heel wordt gelaten. Als werkgever is het zinvoller om het gedrag te benoemen, in plaats van het persoonlijk maken.”
Wat gebeurde er precies?
Deze week aan tafel bij Zomergasten werd Özcan Akyol gevraagd naar een kwestie van anderhalf jaar geleden. Akyol zei dat hij een filmpje had gezien waarin Matthijs van Nieuwkerk “niet erg gezellig gedrag” vertoonde; het beruchte ‘brulfimpje’. Maar dat filmpje is nooit opgedoken. Toen presentator Griet Op de Beeck ernaar vroeg, antwoordde Akyol ontwijkend. MAX-omroepbaas Jan Slagter was zo boos over het uitblijven van excuses, dat hij aankondigde het contract van Akyol bij Omroep MAX niet te verlengen. Dat deed hij voor de camera.
‘We voelen al snel dat het persoonlijk is’
Het is aan de organisatie een cultuur te creëren waarin zaken besproken kunnen worden, zegt De Heer. “Daarom zijn vertrouwenspersonen zo belangrijk; die kunnen jou ondersteunen en begeleiden. Als de samenwerking stroef verloopt, kun je aan samenwerkingscoaching of aan mediation denken.”
Als je het gevoel hebt dat je werkgever iets persoonlijks tegen je heeft, zou je dat vragend kunnen toetsen. “In onze aanname wordt het al snel persoonlijk, maar er kunnen honderdduizenden redenen zijn waarom iemand jou dat gevoel geeft”, zegt de psycholoog.
Als er in een bedrijf maar één persoon is die bijna alles beslist, leidt dat vaak tot willekeur, zegt De Brouwer. “Het komt vaker voor, bij grote én kleine bedrijven, en maakt mensen kwetsbaar. Je moet als werknemer op je woorden letten, en kritiek geven is link. Vaak zien we dat er niet eens een HR-afdeling is om op terug te vallen.”
Dit soort scheve gezagsverhoudingen kunnen schadelijk uitpakken. Het leidt tot pestgedrag, buitensluiten en iemand werk laten doen dat niet in het contract staat of ineens een demotie. “Veel mensen kunnen niet leidinggeven”, vertelt De Brouwer. “Ze micromanagen, communiceren slecht en houden niks schriftelijk bij. Eén eikel van een manager kan een hele afdeling verzieken.”
‘Het kan heel kinderachtig worden’
Op papier ben je als werknemer goed beschermd, maar als je baas het je moeilijk genoeg maakt, kan dat heel naar zijn. “Jan Modaal bij de fietsenmaker stapt echt niet naar de rechter, durf ik te veronderstellen”, zegt De Brouwer. “Helaas, want het arbeidsrecht geeft die bescherming.”
Zie een arbeidsrelatie als een huwelijk: beide partijen moeten zich volgens De Brouwer redelijk gedragen en hun best doen. “Laatst werkte ik met een cliënt die al achttien jaar voor een bedrijf werkte. Door slaapproblemen kwam hij soms te laat. Daarom werd een heel verbetertraject opgetuigd: hij moest elke dag stipt om 8.30 uur binnen zijn. En toen hij één keer drie minuten te laat was, werd dat gebruikt om het contract te ontbinden. Dan weet je: ze willen van je af en zullen het zo kinderachtig spelen als ze maar willen.”
De Heer: “Echt leidinggeven is meer dan opdrachten geven; het gaat om het creëren van openheid, vertrouwen en psychologische veiligheid. Emoties horen erbij, maar wees je bewust van de impact op de ander.”
Lees het hele artikel hier: Jan Slagter beëindigt samenwerking met Özcan Akyol op tv: mag dat wel? | Slimmer leven | NU.nl
