Werknemers richting pensioen: hoe houd je ze fysiek én mentaal vitaal?

Als bedrijfsarts ontmoet je regelmatig medewerkers die hun laatste werkjaren ingaan. Ze kijken uit naar meer vrije tijd, maar willen óók deze periode goed en gezond doorlopen. Tegelijkertijd kunnen fysieke slijtage, veranderende energie en vragen over zingeving juist in deze fase naar voren komen.

Voor organisaties is het van groot belang om deze groep vitaal te houden — niet alleen om uitval te voorkomen, maar ook om te profiteren van hun kennis, ervaring en stabiliteit. Als bedrijfsarts kun je hierin een sleutelrol vervullen door zowel fysieke als mentale vitaliteit bespreekbaar te maken.

Waarom juist deze fase extra aandacht verdient

De laatste jaren voor het pensioen brengen specifieke uitdagingen met zich mee. Lichamelijke belastbaarheid kan afnemen, chronische aandoeningen spelen vaker een rol en herstel verloopt soms trager. Daarnaast kunnen mentale factoren zoals motivatie, werkplezier en het vinden van balans tussen werk en privé sterk meespelen.

Juist in deze periode kan je als bedrijfsarts waarde toevoegen door preventief te adviseren, vroegtijdig signalen op te vangen en organisaties te helpen bij passende maatregelen.

Voorbeelden uit de praktijk: waar kan het misgaan?

Situatie 1 – Fysiek te zwaar
Een productiemedewerker van 63 jaar werkt al decennia in ploegendienst. Hij heeft steeds vaker rugklachten en slaapproblemen, maar ziet op tegen verandering: “Ik zit er toch bijna doorheen.” Zonder aanpassing is de kans groot dat hij het werk niet volhoudt tot zijn pensioen.

Situatie 2 – Mentaal afhaken
Een medewerker in een administratieve functie voelt zich steeds minder betrokken. Ze mist uitdaging en ziet haar werk vooral nog als ‘uitzitten’. Haar motivatie neemt af, en daarmee ook haar inzet.

In beide gevallen kan vroegtijdige signalering en gerichte interventie helpen om deze laatste werkjaren gezond en betekenisvol te maken.

Hoe kan de bedrijfsarts ondersteunen in deze levensfase?

1. Preventieve vitaliteitsgesprekken: Voer gesprekken over fysieke belastbaarheid, energieniveau en werkplezier ruim vóórdat klachten zich opstapelen. Dit helpt om tijdig aanpassingen te doen.
2. Fysieke belasting objectiveren: Gebruik werkplekonderzoek of een arbeidsdeskundige om in kaart te brengen waar fysieke risico’s zitten en welke taken of werkplekken aangepast kunnen worden.
3. Mentale veerkracht versterken: Bespreek thema’s als motivatie, zingeving en balans. Moedig bijvoorbeeld mentorrollen of kennisoverdracht aan, wat kan bijdragen aan een gevoel van waarde en betrokkenheid.
4. Leefstijl en herstel bevorderen: Geef advies over haalbare beweegprogramma’s, voedingspatronen en slaaphygiëne die passen bij de leeftijd en belastbaarheid van de medewerker.
5. Voorbereiding op pensionering bespreekbaar maken: Ga in op zorgen of onzekerheden over het leven na het werk. Soms kan het verkennen van nieuwe routines of vrijwilligerswerk mentaal rust geven.
6. Samenwerken met leidinggevenden en HR: Leg het belang uit van maatwerk in de laatste werkjaren, en stimuleer dat werkgevers waardering tonen en ontwikkelmogelijkheden blijven bieden.

Signalen om alert op te zijn als bedrijfsarts

• Toenemende of terugkerende lichamelijke klachten (rug, gewrichten, spieren).
• Verminderde concentratie of motivatie.
• Herstel dat langer duurt dan voorheen.
• Terugtrekgedrag of minder betrokkenheid bij het team.
• Onzekerheid of zorgen over het leven na pensionering.

Samenwerken aan vitale laatste werkjaren

De laatste werkfase richting pensioen is geen aflopende zaak, maar een kans om het werkzame leven op een sterke en trotse manier af te ronden. Met de juiste aandacht voor zowel fysieke als mentale vitaliteit kunnen medewerkers deze jaren ervaren als de kers op de taart van hun loopbaan.

Als bedrijfsarts kun jij daarin het verschil maken: door signalen tijdig op te vangen, het gesprek te openen en samen met werkgever én medewerker te zoeken naar wat wél werkt. Zo help je niet alleen uitval voorkomen, maar draag je bij aan een gezonde, betekenisvolle en waardige afsluiting van een carrière. Een investering die doorwerkt — tot ver voorbij de laatste werkdag.